عظیمه سادات خاکباز

چکیده پیشینه و اهداف: سواد اطلاعاتی عبارتست از ایجاد توانایی در افراد تا بتوانند تشخیص دهند چه وقت به اطلاعات نیاز دارند و همچنین توانایی ذخیره کردن اطلاعات، ارزشیابی و استفاده مؤثر از آن را در زمان نیاز داشته باشند. آموزش سواد اطلاعاتی از طریق برنامه درسی یکی از مسایلی است که در سال­های اخیر مورد توجه برنامه ریزان درسی قرار گرفته است. به این جهت، نظام­های آموزشی کشورهای مختلف به طرق متفاوتی سعی در مجهز کردن افراد جوامع به مهارت­های سواد اطلاعاتی دارند. در کشور ما نیز توجه به آموزش سواد اطلاعاتی در برنامه ­های درسی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دیده شده است. یکی از دروسی که می­ توان از طریق آن سواد اطلاعاتی را توسعه داد، درس فارسی و نگارش است. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جایگاه سواد اطلاعاتی در کتاب­های فارسی و نگارش دوره اول متوسطه بود. روش ها : روش پژوهش در این تحقیق، تحلیل محتوا با رویکرد کمّی بود. جامعه آماری شامل کتاب­های فارسی و نگارش پایه ­های هفتم، هشتم و نهم دوره­ اول متوسطه (سال تحصیلی 98-1397) و در مجموع مشتمل بر شش کتاب بود. روش نمونه­ گیری در این پژوهش، روش نمونه­ گیری هدفمند و حجم نمونه با جامعه برابر بود؛ زیرا هر شش کتاب مورد تحلیل قرار گرفت. ابزار اندازه گیری، سیاهه وارسی استاندارد سواد اطلاعاتی است که از سیاهه لطفی ماهر (1389) اقتباس شد. این سیاهه شامل هشت مؤلفه احساس نیاز به اطلاعات و چگونگی بیان آن، جمع­ آوری اطلاعات و استراتژی­ های جستجو، درک، درون­سازی و ثبت اطلاعات، کاربرد صحیح اطلاعات، سازمان­دهی اطلاعات، ارزیابی و تحلیل اطلاعات، کامیابی و تأکید بر جنبه ­های اجتماعی، اقتصادی و حقوقی اطلاعات است.. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از شاخص­ های آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد فراوانی، جدول و نمودار استفاده شد. یافته ها: نتایج حاکی از آن بود که با آن­که از لحاظ کمّی، به طور متوسط حدود یک سوم از پیام ­های همه­ این کتاب­ها (45/35 درصد) به مؤلفه ­های سواد اطلاعاتی توجه کرده بود؛ به طور صریح و روشن به مؤلفه ­های سواد اطلاعاتی پرداخته نشده و مطالب مربوط به سواد اطلاعاتی بیشتر به طور تلویحی در این کتاب­ها گنجانده شده­ بود. در این بین، وضعیت کتاب­های نگارش از نظر توجه به سواد اطلاعاتی بهتر از کتاب­های فارسی بود و کتاب نگارش پایه هشتم با درصد فراوانی 82/5