علی حیدریان پور

چکیده: مقدمه و هدف: بر اساس شواهد مطالعات، بیماری آلزایمر در امتداد آپوپتوز بافت عصبی به ویژه در ناحیه هیپوکمپ رخ می‌دهد، و ممکن است که با کاهش طول تلومر و مرگ نورون‌های عصبی همراه باشد، در این راستا ورزش به عنوان یک مداخله غیر دارویی و فیزیولوژیک، و زالزالک به عنوان یک آنتی اکسیدان موثر ممکن است در پیشگیری و جلوگیری از پیشرفت آن موثر باشند. مواد و و روش‌ها: در پژوهش حاضر، تعداد 63 موش نژاد صحرایی جنس نر با سن 3تا4 هفته و میانگین وزنی 22±174 گرم از آزمایشگاه حیوانات دانشکده علوم پزشکی همدان تهیه شده و به آزمایشگاه دانشکده فیزیولوژی ورزشی منتقل شدند. پس از آشنایی با محیط آزمایشگاه، به‌طور تصادفی به نه گروه هفت تایی تقسیم شدند: 1.گروه کنترل سالم، 2. گروه آلزایمری شده، 3. گروه آلزایمری شده همراه با ورزش استقامتی، 4. گروه آلزایمری شده همراه با مصرف زالزالک ، 5. گروه آلزایمری شده همراه با ورزش استقامتی و مصرف زالزالک 6. گروه آلزایمری شده همراه با ورزش مقاومتی، 7. گروه آلزایمری شده همراه با ورزش مقاومتی و مصرف زالزالک 8. گروه آلزایمری شده همراه با ورزش ترکیبی، 9. گروه آلزایمری شده همراه با ورزش ترکیبی و مصرف زالزالک. به‌منظور القای آلزایمر، ماده تری‌متیل‌تین-کلراید (TMT) به مقدار 8 میلی‌گرم/کیلوگرم وزن بدن موش‌ها با یک میلی‌لیتر نرمال سالین به روش درون صفاقی به موش‌ها تزریق شد. پس از یک هفته و کاهش علائم تزریق TMT (هم‌چون تب و بی‌حالی)، موش‌ها به مدت یک هفته با نحوه اجرای تمرینات ورزشی آشناسازی شدند. تمرینات شامل 12 هفته و پنج روز در هفته بود، که تمرین استقامتی شامل شنا کردن در استخر موج‌دار با آب دمای 2 ± 30 درجه سانتی‌گراد بود، که با زمان 15 دقیقه در هفته اول شروع شد، و در هفته دوازدهم به دو زمان 60 دقیقه‌ای در یک روز رسید. تمرین مقاومتی شامل بالا رفتن از نردبان 26 پله‌ای بود، که با وزنه‌های متصل به دم موش‌ها با 50 درصد وزن بدن در هفته اول آغاز شد، و در هفته دوازدهم با 150 درصد وزن بدنشان اجرا گردید. برنامه تمرین ترکیبی شامل سه روز تمرین شنا و دو روز تمرین مقاومتی با همان پروتکل بود. میوه زالزالک پس از جداسازی و خشک کردن آسیاب گردید، و به نسبت 25/6 درصد با غذای آسیاب شده‌ی مخصوص رت مخلوط شده، خمیر گردید و مجددا قالب زده و خشک شد، و به‌صورت آزادانه در اختیار گروه‌های مکمل (گروه‌های 4، 5، 7 و9) قرار گرفت. یک روز پس از آخرین برنامه‌ی تمرینی، موش‌ها توسط پنتوباربینتال‌سدیم (60 میلی-گرم/کیلوگرم) کشته شدند. پس از باز کردن استخوان جمجمه، هیپوکمپ برش زده و جدا گردید، و به‌سرعت پس از قرار گرفتن در میکروتیوب، به فریزر °C 70- منتقل گردید. مقادیر ژن‌های TERT و TRF2 به روش Real-time PCR، آنزیم‌های MDA، TAC، SOD و GPx به روش الایزا، و بررسی هیستولوژی به روش H&E بررسی شدند. داده‌ها توسط تست کلموگروف اسمیرنف (n≥50) نرمال‌سازی شدند، جهت بررسی تفاوت معنی‌دار از تحلیل واریانس دوسویه، و جهت تعیین تفاوت بین گروه‌ها تست تعقیبی توکی بکار گرفته شد. تمامی محاسبات آماری توسط نرم‌افزار SPSS نسخه 25 و برای رسم نمودارها از نرم‌افزار اکسل2018 استفاده شد. سطح آلفا کمتر از 05/0 به عنوان سطح معنی‌داری در نظر گرفته شد. نتایج: در گروه آلزایمر در مقایسه با گروه کنترل سالم، بیان ژن TERT (001/0p=)، و نسبت Bax/Bcl2 (001/0p=) و مقادیر MDA (01/0p=) افزایش، و بیان ژن‌های Bcl2 (001/0p=) و TRF2 (01/0p=)، مقادیر TAC، SOD و GPx (001/0p=) کاهش معنی‌داری یافت. اجرای 12 هفته تمرین ترکیبی در مقایسه با گروه آلزایمر، منجر به افزایش ژن‌های TERT (001/0p=) و TRF2 (01/0p=) گردید، و نیز تمرینات شنا، مقاومتی و ترکیبی با/بدون زالزالک در مقایسه با گروه آلزایمر، ژن Bcl2 (001/0p=)، و مقادیر TAC (001/0p=) را افزایش داده، و ژن Bax و نسبت Bax/Bcl2 (001/0p=) و مقادیر MDA (01/0p=) را کاهش داد، در حالی‌که تنها تمرین ترکیبی و شنا با زالزالک مقادیر SOD و GPx (001/0p=) را افزایش دادند. در گروه آلزایمر در مقایسه با گروه کنترل سالم، تعداد نورون‌های نواحی CA1-3، و ضخامت CA1 کاهش یافت (001/0p=)، و اجرای تمرین ترکیبی با زالزالک در مقایسه با گروه آلزایمر، تعداد نورون‌های نواحی CA1-3 را، و تمرین شنا با زالزالک ضخامت CA1 را بهبود دادند (03/0p=). نتیجه‌گیری: القای آلزایمر از یک سو منجر به فعالسازی ژن‌ موثر بر طول تلومر (TERT)، و کاهش ژن آنتی‌آپوپتوز BCl2 می‌گردد، و از سوی دیگر، با افزایش استرس اکسیداتیو موجب کاهش آنزیم‌های آنتی اکسیدانی (SOD و GPx) می‌گردد، که در نهایت باعث کاهش تعداد نورون‌های نواحی مهم هیپوکمپ می‌شود. اجرای 12 هفته فعالیت ورزش ترکیبی بر فراخوان ژن‌های مرتبط با طول تلومر، و تمرینات شنا و مقاومتی و ترکیبی با/بدون زالزالک بر افزایش ژن آنتی‌آپوپتوز، و کاهش ژن پروآپوپتوز (Bax) و استرس اکسیداتیو موثر هستند، که باعث بهبود تعداد نورون‌های نواحی هیپوکمپ می‌شوند. در نتیجه به نظر می‌رسد که اجرای فعالیت ورزشی همراه با مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی بر بهبود نورون-های هیپوکمپ بیماران آلزایمری موثر باشد.