احمد ارشادی

سابقه و هدف: زیستگاه فندقلو بزرگ ترین خزانه ژنی فندق در شمال غرب ایران است. تنوع آب وهوایی و تکثیر مداوم جنسی، تنوع ژنتیکی غنی را در بین فندق های این ناحیه به وجود آورده است. هدف از این مطالعه، تجزیه وتحلیل تنوع زیستی ژنوتیپ های برتر فندق در زیستگاه فندقلو با استفاده از بررسی همبستگی بین صفات، روش های تجزیه به مؤلفه اصلی و تجزیه خوشه ای و همچنین بررسی رابطه صفات میوه و مغز هر یک از ژنوتیپ ها با شرایط محیطی محل رشد آن ها است. مواد و روش ها: در سال های 1393 و 1394 بیست ژنوتیپ برتر ازنظر صفات مورفولوژیکی و فنولوژیکی از بین 70 ژنوتیپ اولیه انتخاب و علامت گذاری شدند. ده صفت مربوط به ابعاد میوه و مغز، ترکیبات فیتوشیمیایی (درصد روغن، پروتئین و کربوهیدرات در مغز و غلظت تاکسول در برگ های مسن) در این ژنوتیپ ها اندازه گیری شد. به منظور بررسی اثرات احتمالی شرایط محیطی، پنج خصوصیت میانگین بارندگی سالیانه، دمای سالیانه، ارتفاع از سطح دریا، تعداد روزهای یخبندان و اسیدیته خاک مربوط به مکان های نمونه برداری از ژنوتیپ ها ثبت گردید. کل آنالیزهای آماری به کمک نرم افزار اس پی اس اس 16 انجام شد. نتایج و بحث: بر اساس آماره های توصیفی بیشترین ضریب تغییرات به صفات ضخامت مغز (31/26%) و وزن مغز (41/24%) و کمترین آن به تعداد روزهای یخبندان (53/1%) و اسیدیته خاک (83/1 %) تعلق داشت. بیشترین همبستگی مثبت بین صفات طول میوه و درصد مغز (, P<0.01943/0=r) مشاهده گردید. غلظت تاکسول همبستگی منفی در سطح 5% با صفات ضخامت مغز (519/0- =r) و درصد مغز (524/0- =r) نشان داد. در مطالعه حاضر بین ویژگی های محیطی و جغرافیائی " اسیدیته خاک" با " میزان بارندگی سالیانه" همبستگی منفی (, P<0.01838/0- =r) و بین " ارتفاع از سطح دریا" با " میانگین بارندگی سالیانه" همبستگی مثبت (, P < 0.05481/0=r) دیده شد. "میانگین بارندگی سالیانه" با "درصد مغز" همبستگی منفی (, P<0.05495/0- =r) نشان داد. تجزیه به مؤلفه های اصلی نشان داد که 5 مؤلفه اول مسئول 85/70% کل تغییرات بود. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های فندق را به دو گروه تقسیم نمود. گروه دوم شامل سه ژنوتیپ بود که زیستگاه آنها در ارتفاع بالاتر از 17 ژنوتیپ گروه اول بود. این مطالعه نشان داد که ژنوتیپ های بومی فندق زیستگاه فندقلو از تنوع ژنتیکی قابل توجهی برخوردارند که می توانند در اجرای برن