حوضۀ دریاچۀ ارومیه یکی از مه مترین حوض ههای فرهنگی شناخت هشده در باستا نشناسی ایران است و سهم چشمگیری در تحولات تاریخ و فرهنگ شما لغرب و غرب ایران داشته است. دشت ارومیه و ارتفاعات پیرامون آن جایگاه ویژ های در ای نمیان دارد. با توجه ب هشرایط مساعد و مناسب زیس تمحیطی در عصرآهن، استقرارهای مهمی در دشت ارومیه، ب هخصوص اطراف چهار رودخانۀ روض هچای، نازل وچای، شهرچای و باراندوزچای شکل گرفته است. در این دشت تاکنون تعداد 93 محوطۀ عصرآهن )بازۀ زمانی 1450 تا 550 پ.م( شناسایی شده که در ای نمیان، 47 محوطه مربوط به عصرآهن 850( III تا 550 پ.م( هستند و در دو بخش محوط ههای استقراری دشت ) 39 محوطۀ استقراری( و قلاع استحفاظی اطراف آن ) 8 قلعه( طبق هبندی م یشوند. از 47 محوطۀ عصرآهن 850( III تا 550 پ.م(، 32 محوطه برروی استقرارهای قبلی شکل گرفته و 15 محوطه برای اولی نبار شک لگرفت هاند. از میان 39 محوطۀ استقراری متعلق به عصرآهن III دشت ارومیه، 31 محوطه با مساحت بین نیم تا پنج هکتار ب هصورت دهکد هها و استقرارهای کوچک هستند. سه محوطه بین پنج تا 10 هکتار و سه محوطه بین 10 تا 15 هکتار وسعت دارند. دو محوطۀ گو یتپه و دیزج تکیه با وسعتی بین 15 تا 24 هکتار جزء محوط ههای بزرگ عصر آهن III دشت ارومیه محسوب م یشوند. ب هنظر م یرسد در عصر آهن III ، بر پیچی دگی ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این جوامع افزوده شده و روند گسترش سطح محوط هها و افزایش جمعیت شتاب بیشتری یافته است. توزیع مکا نهای باستانی در منطقۀ مورد مطالعه ه مسان نبوده و از 39 محوطۀ استقراری که دارای لای ههای عصر آهن III هستند، تعداد محدودی در مناطق مرتف عتر نوار غربی، جنوبی و شمالی و اکثریت مطلق استقرارها در دشت نسبتاً صاف و مسطح ارومیه واق عشد هاند. بیشتر محوط ههای استقراری )حدود %76 ( به فاصلۀ کمتر از 1000 متر از منابع آبی و رودخان هها فاصله دارند و این نشان م یدهد عامل آب در مکا نگزینی استقرارهای این دوره مه مترین عامل است. در بیشتر طول این دوره اورارتوها در دشت ارومیه حکومت داشتند و منطقۀ ارومیه یکی از ایال تهای اورارتویی محسوب م یشده است. نتایج ب هدست آمده از تحلیل نقش ههای GIS نشان م یدهند باوجود الگوی استقرارهای اورارتویی که به استقرار و مدیریت اداری در مناطق کوهستانی و مرتف عتر گرایش دارد، استقرارهای اصلی و مسکونی این دوره در دشت پست، شک لگرفته و صرفاً مدیریت آ نها در دژهای نظامی مناطق مرتف عتر پیرامونی صورت م یگرفت.
