رودخانه زاب کوچک از کوههای شمال غرب ایران سرچشمه می گیرد و در امتداد کوه های مرزی ایران – عراق جریان می یابد و در نهایت وارد شمال عراق می شود. باتوجه به اهمیت رودخانه زاب در شکل گیری استقرارهای مختلف و آگاهی از تعداد محوطه ها در هزاره اول ق.م، جایگاه و نوع ارتباط آنها با محوطه های کلیدی و گذرگاههای منطقه این حوضه مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 16 محوطه مربوط به هزاره اول ق.م شناسایی شد. 12 محوطه در قسمت شمالی حوضه و 4 محوطه در جنوب حوضه قرار دارند. یبیشتر استقرارها در مکان هایی با استعداد مناسب کشاورزی و دامداری واقعند. تراکم محوطه در قسمت شمالی بیشتر مشهود است. نحوه الگوی استقرار کاملا تحت تاثیر عوامل جغرافیایی است و در جایی که محیط مناسب باشد استقرارهای بزرگ و اصلی شکل می گیرند و مابقی محوطه ها کوچکتر و به نوعی در درجه دوم اهمیت هستند. هر چند محوطه ربط در جنوب حوضه وسعت نسبتا قابل توجهی دارد اما باید توجه داشت که پتانسیل های محیطی، جغرافیایی و امنیتی به محوطه ها اجازه نمی دهد که بسیار وسیع شوند. این حوضه در این برهه زمانی حدفاصل مرزهای مانا و آشور در غرب بوده و از طرف شمال با اورارتو هم مرز بوده است و شاید محوطه اورارتویی گرده سوره در برهه ای آفرین قلعه مرزی با این حوضه بوده است.گذرگاهها نیز نقش بسیار مهمی در ارتباطات و تهاجمات احتمالی منطقه داشته اند. گذرگاه حاج عمران در شمال حوضه نیز مسیر ارتباطی بسیار مناسبی با شمال بین النهرین است که به احتمال زیاد بخشی از هجوم های آشور از طریق این تنگه صورت می گرفته است که امروزه نیز بهترین و آسانترین مسیر ممکن برای تردد است. با توجه حملات زیاد آشوریها به منطقه محوطه های بزرگ و کلیدی همچون ربط، شین آباد و پسوه دارای دیوار بزرگ دفاعی محیطی بوده اند که در هنگام تهاجمات مردم با احشام و ثروت خود در آن جا پناه می گرفته و تا رفع خطر به مقابله می پرداخته اند.
