این پژوهش به منظور بررسی اثر پرتوتابی بذر با اشعه گاما و محلول پاشی برگی اسید سالیسیلیک بر رشد و برخی ویژگی‌های فیتوشیمیایی گیاهان ریحان انجام شد. پژوهش به صورت دو آزمایش فاکتوریل مستقل روی ریحان بنفش سبز بر پایه طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام گرفت. فاکتور اول: اشعه گاما در ۶ سطح از شدت تابش روی بذر شامل معادل با غلظتهای صفر (شاهد)، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ گری و فاکتور دوم: تیمار اسید سالیسیلیک در سه سطح شامل محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک برگی روی گیاهچه صفر (شاهد)، ۱ و ۳ میلی مولار در نظر گرفته شد. آزمایش به صورت گلدانی در گلخانه انجام شد. تابش گاما بصورت پیش تیمار بذر و محلول پاشی از مرحله ۶ برگی به مدت ۵ هفته، دو بار در هفته، روی گیاهان اعمال شد. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، در هر دو ریحان بنفش و سبز با تابش اشعه گاما، جوانه‌زنی بذر افزایش یافت؛ در ریحان‌های بنفش و سبز، بصورت مشابه، بیشترین تعداد گره‌ها در ساقه در اثر ترکیبی بین اسید سالیسیلیک ۳ میلی‌مولار و اشعه گاما ۳۰ گری مشاهده شد، در حالی که کمترین تعداد گره‌ها در اثر مقابل اسید سالیسیلیک ۱ میلی‌مولار و اشعه گاما ۵۰ گری ثبت گردید. دز ۳۰ گری افزایش یافت، اما در دزهای بالاتر، کاهش نشان داد. در هر دو ریحان، بیشترین فاصله میانگره، ارتفاع بوته‌ها، تعداد شاخه جانبی، تعداد برگ‌ها و سطح برگ‌ها در اثر ترکیبی اسید سالیسیلیک ۳ میلی‌مولار و اشعه گاما با دز ۳۰ گری مشاهده شد، در حالی که کمترین فاصله میانگره، ارتفاع بوته‌ها، تعداد شاخه جانبی، تعداد برگ‌ها و سطح برگ‌ها به شرایط اسید سالیسیلیک 0 میلی‌مولارعدم حضور اسید سالیسیلیک و تابش گاما با دز ۵۰ گری مشاهده شد. در ریحان بنفش بیشترین میزان وزن تر و خشک برگ و اندام هوایی در اثر ترکیبی در دز ۲۰ گری پرتو گاما و ۳ میلی مولار اسید سالیسیلیک مشاهده گردید. در ریحان سبز، در تیمار اسید سالیسیلیک و اشعه گاما تا دز ۴۰ گری، وزن تر و خشک اندام هوایی و برگ نسبت به شاهد افزایش پیدا کرد و حداکثر میزان وزن تر و خشک برگ و اندام هوایی در گاما ۳۰ گری و اسید سالیسیلیک ۳ میلی مولار بود. در ریحان بنفش و سبز، محتوای کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کارتنوئید کل تحت اشعه گاما کاهش و توسط تیمار اسید سالسیلیک محتوای این رنگیزه‌ها افزایش یافت، حداکثر مقدار رنگیزه‌ها در اسید سالیسیلیک ۳ میلی مولار و عدم حضور اشعه گاما حاصل شد. مقدار فنل کل، فلاونوئید کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی و تانن کل نسبت به شاهد در تیمار اسید سالیسیلیک و اشعه گاما افزایش یافتند و حداکثر میزان آن‌ها در اسید سالیسیلیک ۳ میلی مولار و اشعه گاما ۴۰ گری مشاهده شد، این مقدار بیشینه بدست آمده در ریحان بنفش و سبز، به ترتیب برای فنل کل33.94 و 34.79 میلی گرم بر گرم عصاره، فلاونوئید کل 2.30 و 1.61 میلی گرم بر گرم عصاره، ظرفیت آنتی اکسیدانی 87.89 و 89.96 درصد بازدارندگی رادیکال‌های آزاد DPPH و تانن کل 0.23 و 0.2 میلی گرم بر گرم عصاره بود. فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پروکسیداز تحت تیمار اسید سالسیلیک و اشعه گاما افزایش یافت. حداکثر فعالیت کاتالاز در اثر ترکیبی گاما ۵۰ گری و اسید سالیسیلیک یک میلی مولار، و حداکثر فعالیت سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پروکسیداز در اثرا ترکیبی ت جداگانه اسید سالیسیلیک ۳ میلی مولار و گاما ۴۰ گری اندازه‌گیری شد.
