علی عزیزی

مفراح گیاهی چند‌ساله از تیره نعناعیان است. مطالعه حاضر با هدف اثر کاربرد توام اسید هیومیک و پرتوتابی UV-B بر رشد و برخی پاسخ‌های فیتوشیمیایی گیاه مفراح مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به‌صورت فاکتوریل (دو فاکتوره) در قالب طرح کاملا" تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول، اسید هیومیک در 4 سطح (0، 2، 4 و 8 گرم در لیتر) و فاکتور دوم، پرتو UV-B در3 سطح (0، 1 و 3 ساعت پرتودهی در روز) بود. بر اساس نتایج حاصل، بر خلاف تیمار پرتوتابی UV-B، اثرکاربرد اسید هیومیک باعث افزایش معنی‌دار ارتفاع ساقه نسبت به تیمار شاهد شد. همچنین یشترین میزان فنل و فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و کمترین میزان تانن کل همگی در تیمار 3 ساعت پرتوتابی UV-B، در روز بدون کاربرد اسید هیومیک به‌دست آمد. بیشترین میزان تانن کل و کمترین ظرفیت آنتی اکسیدانی نیز در تیمار 8 گرم در لیتر اسید هیومیک، مشاهده شد. نتایج آنالیز HPLC عصاره برگ نشان داد که بیشترین میزان اسید رزمارینیک و اسید سالویانولیک در تیمار 3 ساعت پرتوتابی UV-B در روز تولید شد. در میان اسیدهای فنولیک مورد مطالعه، بیشترین میزان اسید کلروژنیک در تیمار 3 ساعت پرتوتابی UV-B به همراه 8 گرم در لیتر اسید هیومیک به‌دست آمد. بیشترین میزان اسید کافئیک نیز با تیمار 1 ساعت پرتوتابی به همراه 4 گرم در لیتر اسید هیومیک مشاهده شد. بطورکلی، به‌کارگیری توام (برهمکنش) اسید هیومیک و UV-B روی صفات فنل کل، فلاونوئید کل، اسید کافئیک و اسید کلروژنیک بسیار معنی‌دار بود. کاربرد اسید هیومیک در گیاه مفراح در میزان تانن کل، ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و اسید رزمارینیک (اثر ساده) در سطح 1 درصد معنی‌دار شد و باعث افزایش تانن، کاهش فعالیت پاداکسایشی و کاهش مقدار اسید رزمارینیک در برگ مفراح شد. اسید هیومیک باعث کاهش مقادیر ظرفیت آنتی اکسیدانی و اسید رزمارینیک می‌شود و تنها صفتی که اثر افزایشی بر روی آن داشت میزان تانن کل بود. نتایج این پژوهش می‌تواند برای کشت این گیاه تحت شرایط گلخانه‌ای-مزرعه ای، مد نظر قرار گیرد.