گیاهان با بهره گیری از آنتی اکسیدان های آنزیمی و غیرآنزیمی و نیز تولید برخی متابولیت های ثانویه نظیر انواع ترکیبات فنلی می توانند برابر تنش های محیطی نظیر خشکی مقاومت کنند. مرحله رشدی از گیاه که تنش بروز می کند از فاکتورهای مؤثر در تعیین محتوای متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی از جمله گیاه مفراح می باشد. در این مطالعه اثر تنش خشکی در مراحل مختلف فنولوژی بر رشد و برخی پاسخ های فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی گیاه مفراح (Nepeta crispa L.) مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 2 فاکتور تنش خشکی و مراحل فنولوژی به اجرا درآمد. تیمار تنش خشکی درسه سطح بدون تنش (80 درصد ظرفیت مزرعه ای) تنش ملایم (60 درصد ظرفیت مزرعه ای) و تنش شدید (40 درصد ظرفیت مزرعه ای) در دو مرحله فنولوژیک (مراحل استقرار نشاء و قبل از گلدهی) روی گیاهان مورد آزمایش در 3 تکرار اعمال گردید. نتایج حاصل از تجزیه آماری داده ها نشان داد تنش خشکی اثر معنی داری بر پارامترهای فیتوشیمیایی گیاه، شامل کربوهیدرات ها، محتوی پرولین، پروتئین، محتوی نسبی آب، فنل کل، فلاونوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی و اسیدهای فنولیک داشته است. اعمال تنش خشکی در هر دو مرحله فنولوژیکی سبب ایجاد اثرات منفی بر رشد و عملکرد گیاه و کاهش کلروفیل و محتوای نسبی آب شد. با این حال افزایش تولید ترکیبات فنلی و اسیدهای فنولیک (از قبیل اسیدهای رزمارینیک، کلروژنیک و کافئیک) و تجمع پرولین و کربوهیدرات با اعمال تنش خشکی سبب کاهش آثار سوء تنش و افزایش خواص داروئی گیاه مفراح شد. همچنین اثر اعمال تنش خشکی در مرحله قبل از گلدهی بیشتر از اعمال آن در مرحله استقرار نشاء بود.
