علی عزیزی

القای پلی پلوئیدی یک تکنیک موثر در برنامه های اصلاحی گیاهان دارویی و معطر برای بهبود ویژگی-های فیتوشیمیایی و آگرومورفولوژی آن ها می باشد. دو گونه مریم گلی معمولی و مریم گلی ارغوانی، منابع طبیعی با ارزشی از مولکول های بیواکتیو مثل تری ترپنیک اسیدها و فنولیک اسیدها می باشند. در مطالعه حاضر اثر پلی پلوئیدی درون شیشه ای و برون شیشه ای بر روی مشخصات مورفولوژیکی، ویژگی-های فیتوشیمیایی و سطح بیان ژن های درگیر در مسیر بیوسنتزی تری ترپنوئیدها (اورسولیک ، بتولینیک و اولئانولیک اسید) در این دو گونه مطالعه شد. گونه مریم گلی ارغوانی یک گونه وحشی و اندمیک کشور ایران است، بنابراین در ابتدا غربالگری 14 جمعیت این گونه برای انتخاب بهترین جمعیت از لحاظ وجود تری ترپنوئیدها، فنولیک اسیدها و ترکیبات اسانس صورت گرفت. در ادامه بذور جمعیت برتر مریم گلی ارغوانی و بذور مریم گلی معمولی (30 عدد بذر برای هر تیمار) با غلظت های مختلف کلشی سین (05/0، 1/0 و 2/0 درصد) و برای مدت 24 و 48 ساعت تیمار گردیدند. آنالیز فلوسایتومتری و شمارش کروموزوم برای تأیید سطح پلوئیدی گیاهان دیپلوئید pg) 10/1(2n = 2x = 14, 2C DNA = و گیاهان تتراپلوئید pg) 12/2(2n = 4x = 28, 2C DNA = مریم گلی معمولی و همچنین برای گیاهان کنترل تتراپلوئید pg) 36/1(2n = 4x = 28, 2C DNA = ‎ و گیاهان هگزاپلوئید pg) 97/1(2n = 6x = 42, 2C DNA = ‎‎‎ مریم گلی ارغوانی بعد از 7 ماه از کشت گیاهان، استفاده شد. بالاترین القای پلی پلوئیدی با کاربرد غلظت 1/0 درصد کلشی سین و برای مدت 48 ساعت، با کارایی 05/19 درصد تتراپلوئیدی (برای مریم گلی معمولی) و 76/12 درصد هگزاپلوئیدی (برای مریم گلی ارغوانی) بدست آمد. گیاهان پلی-پلوئید نسبت به گیاهان شاهد، تفاوت هایی در شکل و رنگ برگ، ضخامت برگ و ساقه، تراکم کرک ها، طول ریشه، ارتفاع گیاه و تعداد برگ ها نشان دادند. علاوه بر این، یک کاهش قابل ملاحظه-ای در محتوای اورسولیک اسید و اولئانولیک اسید در گیاهان تتراپلوئید گونه مریم گلی معمولی نسبت به گیاهان شاهد، مشاهده گردید