علی عزیزی

نور، یکی از عوامل محیطی موثر بر رشد و تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی می باشد که می توان آن را در گلخانه ها به صورت مصنوعی و یا به صورت تنش روی گیاهان اعمال کرد. این پژوهش به منظور بررسی اثر نوردهی نور تکمیلی بر برخی از ویژگی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی به همراه تنش فرابنفش B روی گیاه دارویی بادرنجبویه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اول نوردهی نور تکمیلی در چهار سطح شامل شاهد (بدون نور تکمیلی)، نورتکمیلی 2 ساعت در پایان روز، 4 ساعت در پایان روز و 12 ساعت در طول روز و فاکتور دوم تنش فرابنفش در دو سطح شاهد و 10 دقیقه به مدت 10 روز قبل از برداشت بود. براساس نتایج، ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک کل، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه در تیمار فرابنفش و در شرایط بدون نور تکمیلی کاهش یافت. در تیمار نورتکمیلی ارتفاع گیاه، وزن تر و خشک کل، وزن تر و خشک برگ و اندام هوایی و وزن تر و خشک ریشه نسبت به شاهد افزایش یافت و بیشترین میزان آن ها در تیمار 12 ساعت نورتکمیلی و بدون حضور تنش فرابنفش مشاهده شد. در تنش فرابنفش میزان کلروفیل کل، a، b و کارتنوئید نسبت به گیاه شاهد افزایش یافت. نوردهی نور تکمیلی باعث افزایش میزان کلروفیل کل، a، b و کارتنوئید شد. بیشترین میزان کلرفیل کل (7/12 میلی گرم در گرم وزن تر)، کلرفیل a (10 میلی گرم در گرم وزن تر)، کلروفیل b (64/2 میلی گرم در گرم وزن تر) و کارتنوئید (83/2 میلی گرم در گرم وزن تر) در تیمار 12 ساعت نور تکمیلی در طول روز و بدون تنش فرابنفش مشاهده گردید. تنش فرابنفش و نوردهی نور تکمیلی باعث افزایش میزان فنل کل، فلاونوئید و ظرفیت آنتی اکسیدانی در این گیاه شدند. بیشترین میزان فنل کل (4/64 میلی گرم در گرم وزن عصاره برگ)، فلاونوئید (61/154 میلی گرم در گرم وزن عصاره برگ) و ظرفیت آنتی اکسیدانی (4/94 میلی گرم در گرم وزن عصاره برگ) در تیمار 12 ساعت نور تکمیلی به همراه تنش قرابنفش مشاهده گردید. فتوسنتز، هدایت مزوفیلی، کارایی مصرف آب و تعرق در طول دوره پرتوتابی فرابنفش کاهش و در تیماردهی نور تکمیلی افزایش یافتند. CO2 زیر روزنه ای در حضور تنش فرابنفش افزایش و در تیمار نوردهی تکمیلی کاهش یافت. میزان رزمارینک و کلروژنیک اسید در تیماردهی نور تکمیلی افزایش یافت. بی