علی عزیزی

مفراح گیاه دارویی چند ساله متعلق به خانواده نعناعیان است. به دلیل استفاده در زمینه های مختلف دارویی، بهداشتی و غذایی حائز اهمیت است. تنش UV-B از جمله عواملی است که بر خصوصیات کمی و کیفی گیاهان دارویی مؤثر است. هیومیک اسید نیز یک ترکیب طبیعی آلی است که می تواند اثرات مثبتی را به طور مستقیم و غیرمستقیم بر روی گیاه بگذارد. در این مطالعه اثر توام پرتوتابی UV-B وکاربرد هیومیک اسید بر رشد و برخی پاسخ های فیتوشیمیایی گیاه مفراح (Nepeta crispa L.) مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور آزمایشی گلخانه ای-مزرعی به صورت فاکتوریل 4×3 در قالب طرح کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل هیومیک اسید در 4 سطح شاهد (بدون هیومیک اسید)،2، 4و8 گرم و فاکتور دوم UV-B در3 سطح شاهد (بدون پرتوتابی)،1و3 ساعت در روز بود. هر دو تیمار 22 روز بعد از انتقال نشاها به گلدان، به مدت 15 روز بین ساعات 2 تا 7 بعدازظهر صورت گرفت. براساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، بیشترین میزان فنل کل، فلاونوئید کل، آنتی اکسیدان و کمترین میزان تانن کل همگی در تیمار 3 ساعت پروتابی، بدون کاربرد هیومیک اسید به ترتیب به میزان 54/7 ، 23/4 میلی گرم بر گرم وزن خشک برگ، 34/91 درصد و 81/0 میلی گرم بر گرم وزن خشک برگ، یافت شد. بیشترین میزان تانن کل و کمترین درصد آنتی اکسیدان برگ نیز در تیمار بدون پرتوتابی و کاربرد 8 گرم هیومیک اسید، به ترتیب 76/1 میلی گرم در گرم وزن خشک برگ و 15/51 درصد مشاهده شد. تجزیه آماری نشان داد بیشترین میزان رزمارینیک اسید و سالویانولیک اسید به ترتیب با میانگین 82/0 و 63/1 میلی گرم در گرم برگ خشک در تیمار 3 ساعت پرتوتابی در روز بدون کاربرد هیومیک اسید،کلروژنیک اسید با میانگین 08/2 میلی گرم در گرم برگ خشک در تیمار 3 ساعت پرتوتابی به همراه کاربرد خاکی 8 گرم هیومیک اسید و کافئیک اسید نیز با میانگین 50/1 میلی گرم در گرم برگ خشک در تیمار 1 ساعت پرتوتابی به همراه کاربرد خاکی 4 گرم هیومیک اسید مشاهده شد. کاربرد هیومیک اسید به تنهایی بر میزان فنل کل ،کلروژنیک اسید و سالویانولیک اسید معنی دار نشد ولی بر روی کافئیک اسید در سطح 5 درصد معنی دار شد از طرفی هم باعث کاهش فلاونوئید کل ، ظرفیت آنتی اکسیدانی، رزمارینیک اسید و افزایش تانن گیاه شد و همگی در سطح 1 درصد معنی دار شدند. پرتوتابی UV-B نیز به تنهایی باعث افزا