علی عزیزی

با توجه به اهمیت گیاه دارویی کَبَر در درمان بیماریها و صنایع غذایی و همچنین افزایش تقاضا، محدود بودن رویشگاه های طبیعی، کمی زادآوری و برداشت بی رویه، برنامه ریزی جهت کشت و اهلی کردن آن ضروری به نظر می رسد. برای ازدیاد و کشت این گیاه، رفع خواب و افزایش میزان جوانه زنی بذرها توسط روش های آزمایشگاهی مختلف اهمیت ویژه ای دارد. به منظور ارزیابی اثر خراش دهی مکانیکی و شیمیایی، تاثیر نیترات پتاسیم، متیل جاسمونات، جیبرلین و چینه ی سرمایی مرطوب روی شکست خواب بذر گیاه دارویی کَبَر، سه آزمایش طراحی و اجرا گردید. آزمایش اول ارزیابی تاثیر خراش دهی مکانیکی و شیمیایی بر جوانه زنی بذر در قالب طرح کاملاً تصادفی شامل، خراش دهی مکانیکی با کاغذ سمباده در سه سطح صفر (شاهد)، 5، 20 دقیقه و خراش دهی شیمیایی با اسید سولفوریک غلیظ (98%) در سه سطح زمانی 10، 30 و 45 دقیقه خیساندن بود. آزمایش دوم ارزیابی تاثیر متیل جاسمونات، جیبرلین و نیترات پتاسیم بر جوانه زنی بذر کَبَر بود که به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور انجام گرفت، فاکتور اول شامل: متیل جاسمونات در 4 سطح صفر (شاهد)، 5، 10، 15 میکرومولار و فاکتور دوم شامل: جیبرلین و نیترات پتاسیم در 5 سطح، جیبرلین در غلظت های صفر (شاهد)، 500 و 1000 میلی گرم در لیتر و نیترات پتاسیم در غلظت های 5000 و 10000 میلی گرم در لیتر بود که تیمارها به صورت خیساندن اعمال شدند. آزمایش سوم ارزیابی تاثیر چینه سرمایی بر جوانه زنی بذر کَبر بود که با تیمار دمایی 4 درجه ی سانتی گراد به صورت طرح کاملاً تصادفی در 5 سطح زمانی صفر (شاهد)، 6، 8، 10 و 12 هفته اجرا گردید. میزان قوه ی نامیه ، درصد نهایی جوانه زنی، میانگین روزانه ی درصد جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، ضریب آلومتری، شاخص بنیه بذر، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه و شاخص تیمسون مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمار خراش دهی با سمباده به مدت 20 دقیقه بر درصد نهایی جوانه زنی 77%، میانگین روزانه درصد جوانه زنی 56/2%، شاخص جوانه زنی 26/0و سرعت جوانه زنی به مقدار 8/1، تاثیر معنی-داری داشته، که روی صفات مذکور اثر افزایشی داشت، اما طول ریشه چه و شاخص بنیه تحت اثر این تیمارها قرار نگرفت، ولی با این وجود صفات طول ساقه چه و طول گیاهچه به ترتیب با مقادیر5/116 و 75/127 میلی متر و ضریب آل