بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) گیاهی است معطر و دارویی که در شمال غرب ایران کشت شده ، به صورت سبزی هم مصرف می شود. در بیشتر برنامه های به نژادی گیاهان دارویی، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﻨﻮع ژنتیکی در ذﺧﺎﯾﺮ ﺗﻮارﺛﯽ ﮔﯿﺎﻫﯽ به عنوان یکی از مهم ترین مراحل پیشبرد کار محسوب می شود. در پژوهش حاضر تنوع بین هفت جمعیت کشت شونده بومی از شمال غرب ایران، دو استان آذربایجان غربی و شرقی، براساس 11 صفت اگرومورفولوژی و ویژگی های فیتوشیمیایی اسانس مورد بررسی قرار گرفت. جمعیت ها متعلق به مناطقی شامل نقده، کشتیبان، توپراق قلعه، باغچاچوق، حکم آباد، جهانگیر و روستای شیراز بود. بذور جمعیت های مورد نظر جمع آوری شدند و تحت شرایط زراعی، در منطقه همدان کشت شدند. نتایج نشان داد که جمعیت ها از نظر صفات اگرومورفولوژی، دارای تفاوت معنی دار آماری (p<0.05) بودند. میزان اسانس جمعیت ها نیز بین 03/0 تا 12/0% بر مبنای وزن خشک برگ، متغیر بود. بادرشبو متعلق به منطقه حکم آباد دارای بالاترین میزان اسانس بود. در ارزیابی ترکیبات شیمیایی اسانس جمعیت ها با استفاده از کروماتوگرافی گازی همراه با طیف سنج جرمی (GC-MS)، 27 ترکیب شناسایی شدند. ترکیب ژرانیل استات با دامنه تغییرات 58/45%-85/19%، ترکیب غالب در بین اسانس همه جمعیت ها بود. نتایج تجزیه خوشه ای هفت جمعیت بادرشبو با استفاده از صفات اگرومورفولوژی و همچنین بر اساس ویژگی های شیمیایی اسانس، جمعیت ها را در دو گروه مجزا قرار داد ولی این دو نوع خوشه بندی، انطباق قابل توجهی با هم نداشتند. از بین صفات اگرومورفولوژی، صفت قطر ساقه دارای همبستگی مثبت و معنی دار با درصد اسانس بود. یافته های این پژوهش می تواند در بهره برداری بهتر زراعی و همچنین در به نژادی گیاه بادرشبو مفید واقع شوند.
