علی عزیزی

عوامل محیطی مختلف نه تنها باعث تغییرات در رشد بلکه باعث تغییر در کمیت و کیفیت متابولیت های ثانویه گیاهان می شوند. یکی از مهم ترین عوامل محیطی تأثیرگذار در رشد و فیزیولوژی گیاهان، نور می باشد و تغییرات در طیف نور، منجر به تغییر در مقدار و ترکیب متابولیت های ثانویه می شود. پژوهش حاضر برای بررسی اثرات پرتو UV-B و UV-C بر روی برخی صفات اگرومورفولوژیکی، رنگیزه های فتوسنتزی و برخی صفات فیتوشیمیایی برگ دو واریته اطلسی (Petunia hybrida) انجام شده است. بدین منظور، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با پنج تکرار اجرا شد. فاکتور اول، واریته در 2 سطح (پرگل و گل درشت) و فاکتور دوم، نور فرابنفش در6 سطح بود. سطوح فاکتور دوم شامل شاهد (بدون پرتوتابی UV)، UV-B 2 دقیقه، UV-B 5 دقیقه، UV-C 30 ثانیه، UV-C 5/1 دقیقه و UV ترکیبی (UV-B 2 دقیقه و UV-C 30 ثانیه) در روز بود. پرتوتابی یک ماه بعد از کشت بذر، به مدت 15 روز بین ساعات 11-12 ظهر صورت گرفت. برداشت گیاهان در زمان گلدهی کامل صورت گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، بیشترین کاهش در میزان سطح برگ در هر دو واریته در UV-C 5/1 دقیقه حاصل شد، بیشترین افزایش وزن خشک در واریته پرگل در UV-C 30 ثانیه و در واریته گل درشت، در UV-C 5/1 دقیقه مشاهده شد.کمترین میزان وزن تر برگ و کمترین میزان وزن تر اندام هوایی، در هر دو واریته در UV-C 5/1 دقیقه مشاهده شد. در واریته پرگل تحت تأثیر پرتوتابی فرابنفش، میزان کلروفیل a ، b، کلروفیل کل و کارتنوئید نسبت به شاهد کاهش یافت. که بیشترین کاهش آنها مربوط به فرابنفش ترکیبی (UV-B 2 دقیقه و UV-C 30 ثانیه) بود. در واریته گل درشت، میزان کلروفیل a، b، کلروفیل کل و کارتنوئید افزایش یافت که بیشترین افزایش کلروفیل در UV-B 5 دقیقه دیده شد و بیشترین افزایش در میزان کارتنوئید مربوط به فرابنفش ترکیبی بود. واکنش هر دو واریته پرگل و گل درشت نسبت به پرتوتابی فرابنفش در میزان فنل کل، فلاونوئید کل و تانن کل متفاوت بود. در واریته پرگل، بیشترین میزان فنل کل در UV-B 5 دقیقه (732/112 میلی گرم معادل گالیک اسید بر گرم وزن خشک) و بیشترین میزان فلاونوئید کل (354/54 میلی گرم در گرم وزن خشک) در UV-C 30 ثانیه یافت شد. میزان تانن کل این واریته نیز، کاهش یافت اما کاهش معنی دار نبود و بیشترین میزان فعالیت