علی عزیزی

با توجه به استفاده روز افزون از گیاهان دارویی بررسی و اندازه گیری خواص شیمیایی گونه های دارویی و مقایسه و انتخاب گونه ای که بیشترین خواص دارویی را داشته باشد از اهمیت بالایی برخوردار است. در مطالعه حاضر سه گونه زالزالک (Crataegus): C. azarolus var. aronia، C. persica و C. anatolicus از جهت مورفولوژیکی اندام های اصلی و صفات فیتوشیمیایی مقایسه شدند. صفات مورفولوژیکی شامل تعداد لوب، تعداد دندانه، طول و عرض برگ و کرک دار بودن و نبودن برگ؛ نوع گل آذین، قطر گل، تعداد خامه گل و خصوصیات ریخت شناسی دانه گرده؛ قطر گوشت، قطر هسته، نسبت قطر گوشت به قطر هسته، تعداد هسته و رنگ میوه؛ خار دار بودن یا نبودن و طول آن هستند و صفات فیتوشیمیایی شامل: اندازه گیری محتوای فنل کل، فلاونوئید کل، آنتوسیانین کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی، محتوای روتین و کوئرستین توسط HPLC در هر سه اندام برگ، گل و میوه مورد آزمایش قرار گرفت. گونه ها از مناطق همدان، سنندج و روستای زِنان جمع آوری و مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد برگ این سه گونه از نظر صفات مورفولوژیکی تعداد لوب عمیق، تعداد دندانه، تعداد خامه، طول شیار دانه گرده، تعداد هسته، قطر میوه، قطر گوشت، قطر هسته و نسبت قطر گوشت به قطر هسته تفاوت معنی داری نداشته اند در حالی که گونه C. azarolus var. aronia دارای بیشترین طول محور قطبی در دانه گرده را دارا بود و گونه C. persica دارای بیشترین طول و عرض برگ، طول خار، قطر گل و طول محور استوایی دانه گرده بود و گونه C. anatolicus بیشترین طول و عرض شیار دانه گرده را داشت. در بین صفات فیتوشیمیایی محتوای روتین گل در سه گونه غیر معنی دار بود. گونه C. azarolus var. aronia دارای بالاترین میزان محتوای فلاونوئید کل برگ، محتوای روتین و محتوای کوئرستین برگ بود و گونه C. persica دارای بالاترین میزان محتوای فنل کل، فلاونوئید کل، آنتوسیانین کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی، محتوای کوئرستین در گل و میوه را دارا بود و گونه و C. anatolicus دارای بالاترین میزان محتوای فنل کل، آنتوسیانین کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی در برگ؛ محتوای کوئرستین گل و محتوای روتین میوه بود. در کل به نظر می رسد که با توجه اهمیت محتوای فنل کل، محتوای فلاونوئید کل، آنتوسیانین کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی و محتوای روتین و کوئرستین در خواص دارویی زالزالک و بالاتر بودن این صفات