افشین افضلی

چکیده: هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی برنامه درسی پرورش صلاحیت‌های کارآفرینی فناورانه برای دانش آموزان دوره دوم ابتدایی می‌باشد. جهت نیل به این منظور، از رویکرد پژوهش آمیخته (کیفی - کمی) استفاده شده است. ابتدا برای طراحی الگوی برنامه درسی با استفاده از روش مرور سیستماتیک 47 منبع معتبر تا سال 2023 با استفاده از چک لیست پریسما بررسی و تحلیل شد و از این طریق مبانی و ویژگی‌های عناصر اساسی برنامه درسی استخراج شد. سپس با استفاده از روش توصیفی – پیمایشی و تحلیل محتوای مقوله‌ای تصویری از وضعیت موجود برنامه درسی ترسیم شد. برای بررسی وضع موجود با استفاده از روش توصیفی – پیمایشی ، 357 نفر از معلمان استان البرز به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند‌. داده‌ها از طریق پرسشنامه محققساخته جمع‌آوری شد. روایی محتوایی ابزار (73/0) و پایایی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 96/0 به دست آمد. شاخص‌های میانگین، انحراف استاندارد و تی تک نمونه‌ای در تجزیه و تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرار گرفته شد. نتایج نشان داد که از دیدگاه معلمان وضعیت فعلی برنامه درسی پرورش صلاحیت کارآفرینی فناورانه در مقطع دوم ابتدایی بالاتر از متوسط است. سپس از طریق روش تحلیل محتوای مقوله‌ای به بررسی کتاب‌های درسی ریاضی، علوم، فارسی، نگارش، مطالعات و کار و فناوری پرداخته شد و واحد تحلیل جمله و تصویر و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها فراوانی و درصد فراوانی بود. میزان توافق متخصصان با پژوهشگر در تحلیل محتوا (80/0) محاسبه شد و نتایج نشان داد که کتاب‌های مطالعات اجتماعی بیشترین توجه را به مولفه‌های برنامه درسی پرورش صلاحیت‌های کارآفرینی فناورانه دارند و در کتاب‌های ریاضی به این مولفه‌ها توجه کمتری شده است. در نتیجه با استفاده از روش نظری الگوی اولیه برنامه درسی در سه لایه مبانی (مبتنی بر دیدگاه عمل‌گرایی، دیدگاه سازنده‌گرایی تحول‌آفرین اجتماعی و دیدگاه بازسازی اجتماعی)، نظریه پشتیبان برنامه درسی (نظریه مبتنی بر شایستگی) و ویژگی‌های عناصر اساسی برنامه درسی (اهداف یادگیری، محتوا و منابع یادگیری، فعالیت‌های یادگیری، روش‌های یادگیری و ارزشیابی یادگیری) طراحی شد. در نهایت، الگوی اولیه طراحی شده به دو صورت درونی و بیرونی اعتباریابی شد. به منظور اعتباریابی درونی الگوی اولیه از روش CVR استفاده گردید و ضریب نسبی محتوایی توسط 10 نفر از متخصصان (83/0) محاسبه شد و مورد تایید قرار گرفت. اعتبار بیرونی با استفاده از روش شبه تجربی با طرح پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری کلیه دانش‌آموزان دختر دوره دوم ابتدایی استان البرز در سال تحصیلی 1402-1401 بودند و 104 دانش‌آموز با روش نمونه‌گیری در دسترس به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. آزمون محقق ساخته (عملکردی، والدسنجی و خود‌سنجی) ابزار گردآوری داده‌ها بود. میزان روایی محتوایی ابزار (79/0) و میزان پایایی با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ (83/0) محاسبه شد. برای تحلیل داده‌ها از شاخص‌های آمار توصیفی و آزمون شاپیرو-ویلکز، آزمون لوین و تحلیل کوواریانس تک متغیری استفاده شد. نتایج نشان داد که اجرای برنامه درسی پرورش صلاحیت‌های کارآفرینی فناورانه بر بهبود مهارت‌‌‌های کارآفرینی فناورانه دانش‌آموزان دوره دوم ابتدایی تاثیر معنادار و مثبت دارد (001/0>P). در نهایت می‌توان گفت جهت حل چالش‌ها و مسائل پیچیده و میان‌رشته‌ای برنامه درسی پرورش صلاحیت‌های کارآفرینی فناورانه می‌تواند راهگشا باشد.