این پژوهش با هدف بررسی چگونگی استدلال اخلاقی در دانش آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهر همدان انجام شد. برای نیل به این هدف، از روش تحقیق آمیخته تبیینی استفاده شد. بدین صورت که ابتدا داده های کمی گرداوری شد و سپس داده های کیفی. جامعه آماری تمامی دانش آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهر همدان در سال تحصیلی 98-97 می باشد. در مرحله اول شش مدرسه از هر دو ناحیه 1و2 همدان (دو مدرسه دولتی و یک مدرسه غیرانتفاعی از هرناحیه) و از هر مدرسه یک کلاس در پایه چهارم، پنجم و ششم به صورت تصادفی انتخاب شد. پرسشنامه استاندارد قضاوت اخلاقی دورگاندا و میراوارما بین 395 دانش آموز مورد مطالعه توزیع شد و نتایج آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. داده های این قسمت با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری خی دو و همبستگی اسپیرمن استفاده شد. یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل کمی نشان داد که اولاً دانش آموزان پسر دوره دوم ابتدایی شهر همدان در مجموع از قدرت استدلال اخلاقی بالایی برخوردارند. همچنین یافته ها حاکی از آن بود که بین سن و استدلال اخلاقی دانش آموزان رابطه معناداری وجود دارد، به طوری که با افزایش سن قدرت استدلال اخلاقی دانش آموزان نیز بالا می رود. اما بین پایگاه اجتماعی و قدرت استدلال اخلاقی رابطه معناداری مشاهده نشد. در مرحله دوم با توجه به نتایج مرحله قبل از هر پایه تحصیلی چهار نفر انتخاب شد. بدین صورت که دونفر از نمرات بالا و دو نفر از نمرات پائین آزمون کمی در هر پایه تحصیلی قرار داشتند و هر کدام از این پایه ها به عنوان یک گروه انتخاب شد. یعنی در مجموع دوازده نفر در مرحله دوم مورد مطالعه قرار گرفتند. سپس از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته که براساس معماهای اخلاقی شکل گرفته بود ، داده ها جمع آوری شد و به روش کد گذاری و مقوله بندی تحلیل شدند. یافته های حاصل از بخش کیفی نیز حاکی از آن بود که نحوه استدلال دانش آموزان بسیار شبیه به نظریه شناخت گرایانی چون پیاژه و کلبرگ است. در مجموع، نحوه استدلال دانش آموزان بسیار شبیه به مراحل دوم و سوم کلبرگ بود. یعنی اینکه دانش آموزان توانایی توجه به عواقب کار را داشتند و بر اساس ویژگی های این مراحل که کلبرگ ذکر کرده است، استدلال می کنند.
