مدل های تشخیصی شناختی(CDM)، برای تعیین تسلط و یا عدم سلطه از افراد در صفات مختلف بر اساس یک ماتریس از ویژگی های از پیش تعیین شده توسعه یافته اند. بر خلاف نظریه سوال- پاسخ (IRT)، که بر تحلیل سطح سوالت و نمرات کسب شده توسط آزمودنی ها متمرکز هستند ، مدل های تشخیصی شناختی بر بازخوردهای غیررسمی و تشخیصی در مورد مهارتهای خاصی که باید بهبود یابند ، برای دانش آموزان و معلمان تمرکز دارند. مدلهای مختلفی برای سنجش تشخیصی شناختی طراحی شده اند که مدل دینا یکی از پرکاربرترین آنهاست. این مدل دو پارامتر حدس و لغزش را برای هر سوال به همراه ضرایب تشخیص و شاخص برازندگی سوال را برآورد می نماید. همچنین احتمال و فراوانی مورد انتظار هر یک از الگوهای صفات و همچنین احتمال کناری هر یک از صفات مکنون در این مدل محاسبه شده و الگوی صفات هر آزمودنی مشخص می گردد. نرم افزارهای مختلفی برای مدل های CDM پیشنهاد شده اند؛ در این مقاله مدل سازی CDM با استفاده از نرم افزار R به دلیل مزایایی که این نرم افزار دارد، به همراه یک نمونه پژوهشی با توضیح و تفسیر نتایج اشامل پارامترهای سوال ، احتمال کناری دستیابی به اهداف و همبستگی تتراکوریک بین اهداف رائه شده است.
